Zonder inzicht in het gedrag dat mensen op de werkvloer vertonen, zal het niet lukken om dat gedrag te beïnvloeden. Dat stelt gedragsbioloog Patrick van Veen op de website van evofenedex. Van Veen doet onderzoek naar de overeenkomsten tussen het gedrag van apen en mensen. Wie heftruckchauffeurs en magazijnmedewerkers veiliger wil laten werken, zal dus eerst moeten nagaan waarom ze dat in de huidige situatie nog niet doen.
Al tijdens zijn studie gedragsbiologie in Utrecht kwam Patrick van Veen via een hoogleraar in aanraking met onderzoek naar het gedrag van apen. Dat leidde uiteindelijk tot zijn bedrijf Apemanagement, waarbij de wetenschap over apen en biologie de basis vormt voor inzichten in gedrag van mensen binnen organisaties. En die kennis wordt door Van Veen - die als expert matchmaker ook betrokken is bij het tv-programma Married at First Sight - vertaald in workshops, lezingen, trainingen en publicaties.
“Met hun sociale gedrag houden apen ons een spiegel voor. We herkennen onszelf in wat apen doen en plaatsen ze in de rollen die we als mensen ten opzichte van elkaar hebben”, legt Van Veen uit. “Om het gedrag van mensen die met elkaar werken te begrijpen, wordt al heel lang serieus onderzoek naar apen gedaan. Dat gebeurt vanuit psychologie en medische en sociale wetenschappen, wat heel veel kennis en inzichten oplevert.”
Benaderen als sociaal wezen
Al die kennis over het gedrag van apen kan ook worden aangewend om mensen veiliger te laten werken, bijvoorbeeld in een magazijn. “Bij thema’s als verandering en beïnvloeding van gedrag moeten mensen benaderd worden als sociale wezens. Het is een veelgemaakte fout om dat per individu te doen. We zien bij chimpansees dat het gedrag van de individuele aap enorm wordt beïnvloed door wat de groep doet. En dat geldt in feite ook voor mensen. Je kunt een individu dus wel op vertoond of gewenst gedrag aanspreken, maar dat heeft weinig zin als er in de omgeving van dat individu niets verandert.”
Van Veen kan in dit verband ook terugvallen op zijn eigen praktijkervaring. In de jaren na zijn afstuderen was de vraag naar gedragsbiologen beperkt. Hij deed in die jaren verschillende soorten werk, onder meer als orderpicker in een groot magazijn. “Alle magazijnmedewerkers werden regelmatig geklokt om vast te stellen of ze wel snel genoeg werkten. Natuurlijk waren er regels en instructies voor veiligheid, maar die waren in de praktijk ondergeschikt aan de productiviteit. Hiërarchie en groepsdruk zorgen ervoor dat de meesten mensen daarin meegaan. Als je mensen voortdurend afrekent op tijd, is dat bepalend voor het gedrag dat ze vertonen en de risico’s die ze nemen.”
Niet realistisch
Mensen afrekenen op of belonen voor hun productiviteit, is dus niet de sleutel tot veiliger werken in een magazijn. Dat bedrijven zeggen dat veiligheid boven alles gaat, is volgens Van Veen niet realistisch. “Uiteindelijk moet er door een bedrijf winst worden gemaakt. Dat gebeurt als mensen zo snel en efficiënt mogelijk hun werk doen. Natuurlijk wordt er wel gekeken naar veilig werken, maar in de praktijk is het toch vaak een afweging tussen veiligheid en productiviteit.”
Dat wil niet zeggen dat er geen winst te behalen valt op het vlak van veiligheid. Patrick van Veen waarschuwt dat dat doordacht moet gebeuren. “Je moet het gedrag van mensen proberen te begrijpen voordat je het gaat beïnvloeden. Bedrijven zijn vaak heel goed in regels en voorschriften bedenken. Daar hoort een stap aan vooraf te gaan: ga eerst eens na waarom mensen níet veilig werken. Als je dat niet begrijpt, zullen veiligheidsmaatregelen maar heel weinig impact hebben.”
Dag van het Veilige Magazijn
Patrick van Veen is spreker op de Dag van het Veilige Magazijn, die plaatsvindt op woensdag 27 maart in Zoetermeer. Na de keynote van Patrick van Veen volgen interactieve workshops met praktische tips, handvatten en verhalen uit de praktijk. Kijk voor meer informatie op www.dagvanhetveiligemagazijn.nl.